جریان شناسی سیاسی جنبش جنگل

« جریان شناسی سیاسی جنبش جنگل » عنوان کتابی است به قلم اینجانب که توسط انتشارات چاپخش تهران، ناشر برگزیده کتب علوم سیاسی کشور، در آذر ماه 1391 به چاپ رسیده است. کتاب مذکور در پنج فصل مدون شده است بدین ترتیب: 1) بسترهای سیاسی، فکری، اجتماعی- اقتصادی جنبش جنگل؛ 2)جریان سیاسی ملی- مذهبی در جنبش جنگل؛ 3) جریان سیاسی راست محافظه کار در جنبش جنگل؛ 4) جریان سیاسی چپ در جنبش جنگل؛ 5) نتیجه گیری.

اثر نامبرده در خیل کتب تاریخ جنبش جنگل از محدود آثاری است که از چشم انداز جامعه شناختی بدان پرداخته و تنها اثری است که به جریان شناسی سیاسی در آن رابطه دست زده است. نویسنده تلاش نموده با ادبیاتی علمی و فارغ از جهت گیری به تحلیل موضوع محوری بپردازد. بر این اساس مبتنی بر روش تحلیل اسنادی و با رهیافت جامعه شناسی تاریخی (historical sociology approach) به روند تحولات نوگرایانه ایران، جنبش تنباکو، انقلاب مشروطه و شکل گیری جنبش جنگل در فصل نخست پرداخته است که مدل تبیینی جنبش ماحصل این فصل است. در سه فصل بعدی مبتنی بر روش مطالعات تاریخی- تطبیقی مقوله های زیر درباره هر کدام از سه جریان ملی- مذهبی و راست محافظه کار و چپ جنبش بررسی شده است: ایدئولوژی، خاستگاه فکری، نگرش و مواضع، استقلال و تمامیت ارضی، عدالت اجتماعی، استبداد سیاسی، رابطه با مذهب، نقش ایدئولوژیک در روند جنبش، چهره های شاخص، پایگاه مردمی، قلمرو نفوذ جغرافیایی، موافقان و مخالفان داخلی و بین المللی. فصل نهایی کتاب نیز شامل جمع بندی نقادانه، ترسیم جدول جریان شناسی سیاسی و گاهشمار جنبش جنگل می باشد آنچنان که نویسنده در آخرین سطرهای فصل پایانی آورده است: « ... تاسیس و تداوم جنبش جنگل با توجه به ناکارامدی دولت مرکزی برای تامین منافع ملی ایران ضرورت بود، همانگونه که پایان یافتنش در راستای حفظ همان منافع و روند دولت- ملت سازی امری ناگزیر بوده است ».

« جریان شناسی سیاسی جنبش جنگل » در حین تفکیک و تمایز جریانها، به تقسیم بندی زمانی جنبش نیز دست زده است: 1) تاسیس – از هم پاشیدن کمیته اتحاد اسلام؛ 2) راهپیمایی بزرگ – تمرکز در منطقه آلیان؛ 3) ورود ناوگان شوروی – پایان جنبش در آذر 1300 ش. در بخش پیوستهای کتاب، علاوه بر مرامنامه جنبش جنگل، قانون و متمم قانون اساسی مشروطیت نیز آورده شده است چرا که بخشهایی از کتاب به مقایسه محتوای تئوریک انقلاب مشروطه با جنبش جنگل پرداخته است. نگارنده کتاب با ارجاع بیش از 200 منبع ، روایی و پایایی علمی و مستندسازی اثر را بالا برده است به طوری که به لحاظ تعداد منابع استفاده شده نسبت به دیگر کتب مربوطه، این کتاب در رده های نخستین قرار می گیرد. پیوستهای نهایی کتاب شامل مرامنامه جنبش جنگل، قانون اساسی مشروطه، متمم قانون اساسی مشروطه و نیز عکسهایی از چهره های شاخص جنبش جنگل می باشد.